Σύνταξη: Δρ Στέλλα Κάννα Μιχαηλίδου
Επιμέλεια:  Αθηνά Κανάρη

Τα παιχνίδια είναι απαραίτητα για την υγιή διανοητική / ψυχοκινητική / κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Όμως πρέπει να είναι ασφαλή, τόσο μηχανικά (φυσική αντοχή, κλπ), όσο και από την άποψη των χημικών ουσιών που μπορεί να περιέχουν. Περαιτέρω, πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις υγιεινής και καθαριότητας, να μην είναι εύφλεκτα, και να είναι ασφαλή ως προς τις ηλεκτρικές τους ιδιότητες, αλλά και να μην εκθέτουν το παιδί σε επικίνδυνη ακτινοβολία. Τέλος, μη ξεχνάτε ότι το κατάλληλο βιβλίο είναι πολύτιμο και αναντικατάστατο δώρο για τα παιδιά από τους πρώτους μήνες της ζωής τους.

Φυσική – Μηχανική – Χημική Ασφάλεια

Πολλά παιχνίδια περιέχουν χημικές ουσίες που θεωρούνται επικίνδυνες για την υγεία των παιδιών. Τέτοιες είναι ορισμένες χημικές ουσίες όπως είναι οι φθαλικοί εστέρες και η δισφαινόλη-Α (ΒΡΑ), γνωστές ως πλαστικοποιητές, που χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα με άλλα χημικά για την παρασκευή πλαστικών (ιδίως σε μαλακά πλαστικά). Οι ουσίες αυτές χαρακτηρίζονται ως Ενδοκρινικοί Διαταρράκτες, διαταράσσουν δηλαδή το ενδοκρινικό σύστημα και προκαλούν ορμονικές διαταραχές. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η επαναλαμβανόμενη έκθεση στις ουσίες αυτές προκαλεί προβλήματα ανάπτυξης και λειτουργίας των αναπαραγωγικών οργάνων και των νεφρών σε βρέφη και παιδιά. 

Χημικές ουσίες, όπως είναι η φορμαλδεΰδη που έχει χαρακτηριστεί ως καρκινογόνος και πολύ τοξική σε περίπτωση εισπνοής, μπορούν να απελευθερωθούν από χρώματα, μπογιές, γόμες και διάφορα ξύλινα αντικείμενα.

Ιδιαίτερα τοξικές είναι επίσης και ορισμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως επιβραδυντές φλόγας (κάνουν δηλαδή τα προϊόντα λιγότερο εύφλεκτα).

Σχεδόν όλες αυτές οι επικίνδυνες ουσίες μπορούν να αντικατασταθούν από ασφαλέστερες εναλλακτικές ουσίες, γι’ αυτό αναζητήστε προϊόντα με οικολογική σήμανση. 

Η ασφάλεια (φυσική αντοχή και χημική σύσταση) των παιχνιδιών κατοχυρώνεται νομικά, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), όπου ισχύουν ήδη αυστηρά κριτήρια για ένα μεγάλο αριθμό επικίνδυνων χημικών ουσιών στα παιχνίδια και ασκείται αυστηρός έλεγχος από τις αρμόδιες αρχές. Εντούτοις, έχει παρατηρηθεί ότι παιχνίδια που κατασκευάζονται σε τρίτες χώρες και όχι για λογαριασμό εταιρειών της Ε.Ε., παραβιάζουν συχνά τους αυστηρούς κανόνες ασφάλειας της Ε.Ε και αφού εντοπιστούν αποσύρονται από την αγορά της Ε.Ε.. 

Είναι πολύ χρήσιμο να παρακολουθείτε τις ανακοινώσεις για τα επικίνδυνα παιχνίδια που εντοπίζονται στην αγορά, που δημοσιεύονται μηνιαία στην ιστοσελίδα μας www.cyprus-child-environment.com.cy και εβδομαδιαία στις ιστοσελίδες της Υπηρεσίας Ανταγωνισμού και Προστασίας Καταναλωτών και του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας. 

Ηλεκτρονικά Παιχνίδια – Κινητά Τηλέφωνα – Video Games

Σήμερα στην ζωή του παιδιού έχουν εισβάλει τα ηλεκτρονικά-ψηφιακά παιχνίδια! Περιλαμβάνουν παιχνίδια – κονσόλες, ηλεκτρονικά παιχνίδια, video games, κινητά τηλέφωνα, tablets, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, και άλλα. 

Λόγω του ότι τα παιχνίδια αυτά είναι πολύ ελκυστικά για τα παιδιά, συνιστάται η χρήση τους να είναι περιορισμένη και πάντα ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Σύμφωνα με τις απόψεις των ειδικών, είναι λάθος να θεωρούμε ότι το σημερινό παιδί μπορεί να διαχειρισθεί τα ψηφιακά μέσα επειδή είναι τόσο εύκολο από τεχνική άποψη να χειρισθεί τον Η/Υ ή το κινητό. Ο εγκέφαλος πρέπει να είναι ώριμος για να ελέγξει συνειδητά τη χρήση των ψηφιακών μέσων. 

Καλό είναι να αποφεύγετε ηλεκτρονικά παιχνίδια για παιδιά στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό, και ιδίως για παιδιά προσχολικής ηλικίας (σχετικό Άρθρο της Παιδονευρολόγου Δρος Παπαβασιλείου ιστοσελίδα μας). 

Επιπρόσθετα, προσέξτε (!) η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα κινητά, και οι άλλες ηλεκτρονικές συσκευές με ασύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο, π.χ. μέσω Wi-Fi ή δεδομένων κινητού, είναι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πιθανώς καρκινογόνα κατηγορίας 2Β, ενώ ενοχοποιείται και για πιθανές πολύ σοβαρές βλάβες στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, στο ανοσοποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα του παιδιού.

Οι Ιατρικοί Σύλλογοι διεθνώς συστήνουν ότι τα κινητά τηλέφωνα μπορούν να χρησιμοποιούνται από παιδιά κάτω των 16 χρονών μόνο για επικοινωνία και μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις ανάγκης (Ιατρικοί Σύλλογοι Αυστρίας, Κύπρου, Βρετανίας, κ.ά.) 

• Tablets, κινητά και άλλα παρόμοια, να δίνονται στα παιδιά μόνο αφού οι γονείς έχουν κατεβάσει και αποθηκεύσει παιχνίδια ή τραγούδια και έχουν αποσυνδέσει τις συσκευές από το Wi-Fi ή το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας ή από άλλη ασύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο. 
• Η χρήση όμως πρέπει να γίνεται πάντα για περιορισμένο χρόνο, ανάλογα με την ηλικία, κατά μέγιστον 30 λεπτά/μέρα για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με σταδιακή αύξηση με μέγιστο τις 2 ώρες στην εφηβική ηλικία/μέρα.
• Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τέτοιες συσκευές από παιδιά κάτω των 2 χρόνων.
• Για τα μεγαλύτερα παιδιά προτιμήστε συσκευές που μπορούν να συνδέονται με το διαδίκτυο ενσύρματα, ώστε να αξιοποιείται το διαδίκτυο με ασφάλεια, χωρίς να εκτίθενται σε σωματική ακτινοβολία. Μάθετέ τα να κάνουν σωστή χρήση του διαδικτύου και μόνο όταν απαιτείται. Το Ινστιτούτο Υγεία του Παιδιού υπογραμμίζει ότι η «Χρήση Διαδικτύου πάνω από 2 ώρες/ημέρα επηρεάζει αρνητικά την υγεία των εφήβων» 

  (www. childhealth.ac.cy). 

Ηλεκτρονικά Παιχνίδια – Κινητά Τηλέφωνα – Video Games

• Τα παιδιά δεν χρειάζονται πολλά παιχνίδια, γι’ αυτό στοχεύετε στη ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Επιλέξτε αξιόπιστης προέλευσης προϊόντα, π.χ. τα προερχόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή /και που κατασκευάζονται για λογαριασμό εταιρειών της Ε.Ε. έστω και σε τρίτες χώρες. Τα παιχνίδια πρέπει να αναγράφουν όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια στην ελληνική γλώσσα, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας του κατασκευαστή ή/και του εισαγωγέα. 
• Αποφεύγετε προϊόντα που δεν φέρουν τη σήμανση CE. Η σήμανση «CE» είναι μια διαβεβαίωση του κατασκευαστή ότι το προϊόν πληροί όλες τις βασικές απαιτήσεις ασφάλειας και αποτελεί το «Διαβατήριο» που επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. 
• Αγοράζετε πάντα παιχνίδια που προορίζονται για την ηλικία του παιδιού σας. Η κατηγοριοποίηση των παιχνιδιών με βάση την ηλικία γίνεται κυρίως για την ασφάλεια των παιδιών. Διαβάστε προσεκτικά τις προειδοποιήσεις που υπάρχουν στη συσκευασία του παιχνιδιού: 
  1. Για ποια ηλικία είναι κατάλληλο το παιχνίδι;
  2. Ποιο είναι το μέγιστο ή το ελάχιστο βάρος του χρήστη;
  3. Αν απαιτεί επίβλεψη από ενήλικα.
  4. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην αγορά παιχνιδιών για παιδιά ηλικίας 0-3 χρονών, για την οποία ισχύουν αυστηρότερα κριτήρια ασφάλειας. Ο κίνδυνος πνιγμού ενός παιδιού είναι μεγαλύτερος κατά τα πρώτα χρόνια, και ειδικά κάτω των 3 ετών. 
  5. Σιγουρευτείτε ότι τα μικρά εξαρτήματα δεν μπορούν να αποσπασθούν (υπάρχει κίνδυνος κατάποσης από τα παιδιά). 
  6. Γενικά αποφύγετε τα παιχνίδια με μακριές κορδέλες, σπάγκους ή κορδόνια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πνιγμό. 

• Αποφεύγετε παιχνίδια που περιέχουν αρωματικές ουσίες και αναδίδουν έντονη μυρωδιά. Ποτέ μην αγοράζετε αρωματισμένα παιχνίδια, επειδή μπορεί να προκαλέσουν χρόνιες αλλεργίες ή και άλλες βλάβες. 

• Αποφεύγετε παιχνίδια που δεν είναι ευχάριστα στην αφή.

• Αποφεύγεται να αγοράζετε συσκευασίες ζωγραφικής προσώπου εκτός και αν είναι πιστοποιημένες βιολογικές. Γενικά , και ποτέ να μην επιτρέπετε να γίνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ιδίως κάτω των τριών χρόνων.

• Πρέπει πάντα να αφαιρείτε τη συσκευασία από κάθε καινούριο παιχνίδι και να το αφήνετε σε εξωτερικό χώρο, ώστε να μπορούν να απομακρύνονται, τουλάχιστον εν μέρει, οι επικίνδυνες πτητικές ουσίες πριν το δώσετε στο παιδί σας. 

• Βεβαιωθείτε ότι το παιχνίδι συνοδεύεται από οδηγίες και πληροφορίες για την ασφάλεια, τις οποίες θα πρέπει να ακολουθείτε. 

• Μην δίνετε στο παιδί παιχνίδια που έχουν αιχμηρές άκρες ή μέρη που μπορεί να σπάσουν εύκολα και να δημιουργήσουν αιχμηρές άκρες. 

• Προσέξτε ώστε η ένταση του ήχου από παιχνίδια όπως οι κουδουνίστρες, μουσικά και ηλεκτρονικά παιχνίδια να μην είναι πολύ υψηλή, γιατί το παιδί μπορεί να τα φέρει δίπλα στο αυτί του. 

• Να είστε πολύ επιφυλακτικοί με τα δωρεάν διαφημιστικά παιχνίδια. 

• Προτιμήστε προϊόντα με οικολογική σήμανση, όπως: 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ειδικές πληροφορίες για τις διάφορες κατηγορίες παιχνιδιών

Ηλεκτρικά και Παιχνίδα με Μπαταρίες

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει προϊόντα που λειτουργούν με μπαταρία, και ηλεκτρονικά προϊόντα, όπως παιχνίδια – κονσόλες, ηλεκτρονικά παιχνίδια, τρενάκια, και άλλα. Τα συγκεκριμένα παιχνίδια ενδέχεται να περιέχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες, ενώ ορατός είναι και ο κίνδυνος δηλητηρίασης από ελαττωματικές μπαταρίες που περιέχουν μόλυβδο, υδράργυρο, και άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες. 

Συμβουλή

• Να βεβαιώνεστε ότι οι μπαταρίες είναι καλά σφαλισμένες και μη προσβάσιμες στα παιδιά. 
• Να βεβαιώνεστε ότι οι μπαταρίες – κουμπιά δεν μπορούν να αφαιρεθούν εύκολα από το παιδί σας με κίνδυνο κατάποσης. 
• Να γίνεται άμεση αλλαγή διαβρωμένων μπαταριών πάντα από τους ενήλικες και ακολούθως η ανακύκλωσή τους. 

Κούκλες

Οι κούκλες μπορεί να περιέχουν μεγάλο αριθμό επικίνδυνων χημικών ουσιών, αφού κατασκευάζονται από πλαστικό, έχουν πέλος, χνούδι ή αφρώδες υλικό, φοράνε ρούχα και κοσμήματα ή μπορεί να έχουν ηλεκτρονικά εξαρτήματα. 

Συμβουλές

• Αποφεύγετε να αγοράζετε πολύ μικρές κούκλες που είναι διακοσμητικά είδη, και κατά συνέπεια δεν εντάσσονται στο πλαίσιο που ρυθμίζει τα νομικώς αποδεκτά όρια των χημικών ουσιών στα παιχνίδια. 
• Προτιμάτε κούκλες από ύφασμα ή από οργανικά υλικά που φέρουν οικολογικά σήματα. 
• Αν το παιχνίδι πλένεται συνιστάται το πλύσιμο πριν τη χρήση, ιδιαίτερα για τις κούκλες με αφρώδες εσωτερικό. 
• Αποφύγετε να αγοράζετε κούκλες οι οποίες αποτελούνται από μικρά κομμάτια ή έχουν μικρά εξαρτήματα αφού είναι δυνατόν τα μικρά παιδιά να τα καταπιούν και να πνιγούν. 

Λούτρινα – Χνουδωτά Παιχνίδια

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει τα αρκουδάκια και τα χνουδωτά παιχνίδια με πέλος ή αφρώδες εσωτερικό. Τα παιχνίδια με μακρύ ή συνθετικό τρίχωμα μπορεί να περιέχουν αλλεργιογόνες ουσίες, επικίνδυνες ενώσεις, καθώς επίσης και ίνες που μπορεί να τις καταπιεί εύκολα το παιδί. 

Συμβουλές

•  Αναζητάτε προϊόντα από οργανικά υλικά και που φέρουν οικολογικά σήματα. 

• Πριν από τη χρήση καλό είναι να πλένεται ή τουλάχιστον να τοποθετείται το παιχνίδι έξω στον αέρα ώστε να απομακρυνθούν τυχόν πτητικές ουσίες. 

Υλικά καλλιτεχνικής δημιουργίας, καλλυντικά, προϊόντα ζωγραφικής προσώπου (Face Painting)

Προϊόντα όπως κηρομπογιές, στυλό, μπογιές, πλαστελίνη, μπογιές για τα δάκτυλα και το πρόσωπο, και σετ καλλυντικών ενδέχεται να περιέχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες όπως παραπένια (parabens), υδράργυρο, κάδμιο, μόλυβδο, φορμαλδεϋδη, τριαιθανολαμίνη, βενζυλική αλκοόλη, PEG ενώσεις και φθαλικές ενώσεις. 

Συμβουλές

• Mην αγοράζετε αρωματισμένα παιχνίδια, επειδή μπορεί να προκαλέσουν χρόνιες αλλεργίες ή και άλλες βλάβες. 

• Διαλέγετε προϊόντα με φυσικές χρωστικές ουσίες π.χ. από φυτά, χωρίς συντηρητικά. 

• Φτιάχνετε μόνοι σας τις δικές σας μπογιές για το πρόσωπο ή τη δική σας πλαστελίνη. 

• Να βεβαιώνεστε ότι οι μπογιές, τα υλικά ζωγραφικής προσώπου και οι πλαστελίνες που αγοράζετε είναι αξιόπιστης προέλευσης και φέρουν τουλάχιστον τη σήμανση «NON-TOXIC». Επιπρόσθετες σημάνσεις όπως π.χ. «Dematogically tested», «Hypo Allergenic» κλπ, ενισχύουν την ασφάλεια του προϊόντος – αν βεβαίως είναι αληθινές από αξιόπιστη πηγή. 

• Η επαφή με τα μάτια ακόμη και αν αναγράφεται στην ετικέτα ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί, πρέπει να αποφεύγεται. 

• Μετά τη χρήση, όλες οι αρωματικές ή χρωστικές ουσίες θα πρέπει να αφαιρούνται πλήρως από το σώμα με καλό πλύσιμο το συντομότατο δυνατόν. 

Ξύλινα Παιχνίδια

Εντελώς ασφαλή θεωρούνται τα μη χρωματισμένα συμπαγή ξύλινα παιχνίδια, κατά προτίμηση χωρίς συγκολλημένα μέρη, γιατί η παρουσία γόμας αυξάνει τις πιθανότητες να περιέχουν φορμαλδεϋδη (καρκινογόνος χημική ουσία). Παρόλο που η ποιότητα των παιχνιδιών με ευρωπαϊκές προδιαγραφές έχει βελτιωθεί σημαντικά, oι γονείς θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί με τα βερνίκια και τα χρώματα/μπογιές. Παιχνίδια που δεν κατασκευάζονται με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, υπάρχει η πιθανότητα να έχουν βαφτεί με βαφές που περιέχουν μόλυβδο ή άλλα βαρέα μέταλλα. Ιδιαίτερη προσοχή για τα παιχνίδια που προορίζονται για παιδιά 0-3 χρονών. 

Συμβουλές

• Αγοράζετε συμπαγή ξύλινα παιχνίδια από φυσικό ξύλο με όσο το δυνατόν λιγότερα συγκολλημένα τμήματα. 

• Αγοράζετε παιχνίδια χωρίς βερνίκι/μπογιά και προτιμήστε εκείνα που έχουν μη τοξικά και φυσικά τελειώματα ή έχουν σήμανση οικολογικής βαφής. 

• Διαλέγετε παιχνίδια από ξύλο που προέρχεται από την αειφορική διαχείριση δασικών πόρων και που φέρουν τις ετικέτες FSC και PEFC. 

Πλαστικά

Τα μαλακά πλαστικά παιχνίδια, τα μπαλόνια, τα πλαστικά παιχνίδια για το μπάνιο, και άλλα πλαστικά παιχνίδια ενδέχεται να περιέχουν φθαλικές ενώσεις (Phthalates), δισφαινόλη–Α (BPA) ή/και νιτροζαμίνες, που διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία του οργανισμού. 

Συμβουλές

• Προτιμάτε παιχνίδια από φυσικό καουτσούκ. 

• Αναζητάτε τις ενδείξεις PVC-free (χωρίς PVC), ή Phthalate-free (απαλλαγμένο από φθαλικές ενώσεις) εφόσον η σήμανση αυτή είναι από αξιόπιστη πηγή.